32. Cantos do Finisterre

    O repertorio do Coro Agarimos da Terra, inclúe como número 32 o tema que leva por título Cantos do Finisterre. Está composta por dúas estrofas. Atopamos unha melodía no libro Aires d'a Terra, la poesía musical de Galicia de José Luis Calle, no que pode lerse a seguinte indicación: 

"CF182. Cantos de Finisterre na romería do Christo. Recogido por D. Felipe Paz. Despacio. Tiene una parte (en Do) y una indicación de aturuxo."

 

Pensamos que pode corresponderse co mesmo tema pois coinciden o título, a primeira estrofa e o lugar onde foi recollido. Ademais, Felipe Paz é o autor doutros dous temas do repertorio do coro.

32. Cantos Do Finisterre

Dinch' un bico e dism' agora,

meniña, que cho roubei;

e calar millor che fora,

que na cara cho deixei.

Quixera collerte sola,

e contarch' o meu querer,

pero tí tes unha nai

que non te me deixa ver.

18. ¡Ay, terriña, miña terra!

    Na nosa procura das músicas do repertorio do Coro Agarimos da Terra, fixemos indagacións sobre a obra que a parece co título ¡Ay Terriña, miña terra! con letra de José Peña e música de M. Valverde. Ante a aparición das primeiras dificultades propuxémonos iniciar a busca non polo seu nome/título, se non polo estilo da obra: un alalá. Foi entón cando atopamos na Biblioteca Pública Municipal de Moaña e dentro do seu arquivo un fondo de Xosé Pena Collazo que contiña unha peza que levaba por título Alalá de M. Valverde. Puxémonos en contacto coa biblioteca e recibimos moi gratamente a partitura desta obra que verificamos que efectivamente era a que estabamos buscando. Xosé Pena Collazo é un veciño de Tirán, director de varias corais, que cedeu o seu arquivo persoal con mais de 1000 partituras a esta biblioteca. É unha verdadeira satisfacción saber que aínda existen sitios onde poder investigar e topar material, grazas á xenerosidade de persoas como Xosé Pena Collazo, que salvou todo este patrimonio de acabar nunha papeleira. Dende aquí o noso agradecemento.

¡Ay, Terriña, Miña Terra!

Desque naces, río Umia,

sempre frores vas bicando,

e morres na miña terra

para morrer namorando.

¡Ay, terriña, miña terra,

venia ô Dios que te criou,

miniñas d' os meus olliños,

encanto d' o corazón!

Alegre río, mansiño

chegas ô mar descuidado

e, cal en berce arrolado,

quedas pra sempre dormido.

31. Romance

    O repertorio do Coro Agarimos da Terra, inclúe como número 31 o tema que leva por título Romance. Está composta por catro estrofas na que a derradeira contén dous versos mais. A música desta obra recollémola do manuscrito elaborado por Eduardo Martínez Torner e por Jesús Bal y Gay, recompilado da segunda colección do arquivo do coro da Sociedad Artística del Tea de Mondariz (do arquivo do CSIC) identificada coa numeración 879 a música da primeira estrofa e coa 911 as demáis estrofas, aínda que se trata practicamente da mesma melodía con pequenas diferenzas rítmicas. No documento deixaron escrito os autores que a colocación da letra está mal, debido a que a letra que aparece debaixo do pentagrama realmente é a da terceira estrofa. A mesma melodía aparace no Cancionero Musical de Galicia, de Castro Sampedro y Folgar, co número 192, con outra letra e co título de “A Lavandeira”.   

Romance

Era unha noite de lúa,

era unha noite crara;

eu pasaba pol-o río,

da volta da muiñada.

Dempois de sentir un sopro

que me deixou sin alento,

eu ben vin estar o moucho

enriba d' aquel penedo.

Aquel moucho alí fincado,

cal si fose o mesmo demo,

fito á fito me miraba

c-os seus ollos rapiñeiros.

Mais acordeime da Virxe

que sempre conmigo levo,

e dend' alí, berro entonces

con cantas forzas eu teño:

Non che teño medo, moucho;

moucho, non che teño medo.

38. Regueifa

     O repertorio do Coro Agarimos da Terra, inclúe unha obra titulada Regueifa. A letra esta composta por once estrofas, a música extraémola dos manuscritos elaborados por Eduardo Martínez Torner y por Jesús Bal y Gay, no verán do ano 1931, recollidos dos arquivos do CSIC (Consejo Superior de Investigaciones Científicas). Nestes manuscritos atopamos a música coa letra da primeira estrofa identificada co número 859. Correspóndese co tema 427 do Cancionero Gallego, dos mesmos autores. No Cancioneiro Musical de Galicia, de Casto Sampedro y Folgar, tamén parece identificada co número 117 un tema titulado Regueifa onde toda a música coincide coa de Mondariz.

Regueifa

A regueifa está na mesa

e no medio ten un hóvo.

Para cantar a regueifa

veñen os de Portonovo.

-Dígame, miña señora,

xa que ten tanto saber:

¿Cántos pelos ten un cán

cando acaba de nacer?

-¡Cando acaba de nacer!

Logo cho digo, amiguiño,

que todo está cheo d'eles

dend' o rabo hastr' o fuciño.

-¿De qué serviu conocerte,

de que serviu namorarte,

si ô fin ô cabo chegou

o momento de deixarte?

-Olvidácheme, olvideite,

metinch' a figa n-os ollos

que cando ti me olvidaches

xa ch' eu tiña amores novos.

-Cantade, mozas, cantade

e deixar reir as bellas,

qu' o tempo da mocidade

tamen o pasaron elas.

-Non che podo, non che podo,

non che podo qu' estou rouca

que che dormin no moiño

esta noite e mail-a outra.

-Non canto por cantar ben

nin pol-a gracia que teña,

canto por dar alegría

ao corazón que ten pena.

-Ainda ch' hei de botar unha

ainda ch' hei de botar outra

ainda ch' hei de botar unha

que ch' ha de queimal-a roupa.

-Axudadem' a cantar,

dádeme unha axudiña,

que non me pode axudar

esta miña gargantiña.

-Esta vai por despedida,

hoxe aquí non canto outra.

Os mociños que me oyen

d´ hoxe un ano m' oyan outra.

39. Cantos de berce

     O repertorio do Coro Agarimos da Terra inclúe como número 39 o tema titulado Cantos de Berce, composta por 3 estrofas. As músicas de este tema aparecen nos manuscritos elaborados por Eduardo Martínez Torner e Jesús Bal y Gay, no verán do ano 1931 recompilados do Arquivo da Sociedad Artística del Tea de Mondariz (846, 847, 848). Correspóndense coas melodías 234, 232 e 227 do Cancionero Gallego, dos mesmos autores. Tamén aparecen recollidas no Cancionero Musical de Galicia, de Casto Sampedro y Folgar como de berce ou arrolo (66, 68, e 77).

Cantos De Berce

1

O miniño está no berce.

¿Quén che vai dar as papas

si túa nai vaiche na vila

y-o teu pai foise co-as vacas?

2

O miniño chora moito

¿quén o ha d' ir aquentare?

Seu pai non está na casa

e súa nai foise lavare.

3

Durme ben, durme, meu rolo,

que n' hay berce com' o colo.

04. ¡Gróri'a Peinador!

     Tal e como deixamos escrito no noso libro A música e Mondariz, un dos primeiros directores da Banda de música “Chan de Gándara” ou Banda de Peinador foi Juan González Paramos (Juan de Tui). 

    No ano 1919 celebrouse un acto solemne con motivo do descubrimento da estatua dedicada a D. Enrique Peinador Vela na que os coros Agarimos da Terra, de Ruada de Ourense, La Artística de Vigo e Foliadas e Cantigas de Pontevedra, interpretaron o himno escrito por este director que leva por título ¡Gróri’a Peinador!. Esta obra formaba parte do repertorio do coro Agarimos da Terra.

    A partitura é da versión para canto e piano que lle entregou Manuel Pérez Cerqueira, que rexentaba o bar La Baranda nos anos oitenta, a Chiqui. La Baranda era antigamente o cine teatro e actualmente o edificio principal do Hotel Balneario.

    

¡Gróri'á Peinador!

I

En alto, a frente erguida,

mirando pr'oucidente,

cal Sol esprendicente

o bo patricio está;

mostrando a súa imáxen

nos ollos alegría,

surrisa nos seus beizos,

no rostro maxestá.

¡Grori' á ti, gran patricio,

de cidadáns modelo,

qu' ô nobre chan galego

sempre soupeche honrar!

O pobo agradecido

que por ti foi fundado,

da túa y-alma prendado

vent' hoxe a saudar.

II

Aló, no alto Céo

onde c' os anxes mora,

ô pobo qu'o adora

mirando fixo está;

e, óisell' entre dentes

dicir moi paseniño:

¡Si poidera un pouquiño

tan siquera ir pr'alá!

¡Grori' á ti, gran patricio

orgulo d' os galegos,

que baixo os nosos céos

de cote vas estar!

O pobo agradecido

que por ti foi fundado,

da túa y-alma prendado

sempre t' ha de chorar.

17. Rapaciñas

    No repertorio do coro Agarimos da Terra hai lugar para composicións da época de músicos destacados. Este é o caso de Rapaciñas (Muiñeira a catro voces), realizada por Pascual Veiga, con letra de C. Fernández. Non temos acceso á composición a catro voces que usaba o coro (en xeral, para ningún dos temas do repertorio), polo que imos na procura da melodía ou composición na que estea baseado cada tema. Neste caso, trátase de “La Escala”, muiñeira para orfeón editada alá polo 1895, con letra do poeta Constantino Fernández, atopada na Biblioteca Nacional de Madrid. 

Rapaciñas (La Escala)

Rapaciñas,

 garridiñas,

que d'amores

salayades,

aquí tedes

si queredes,

o que tanto

deseades.

Acudide,

vide, vide,

feiticeiras,

sin tardar,

que o gaiteiro,

pr'o rueiro,

vay cos mozos

d'o lugar.

¡Ala! nenas,

fora penas,

vide todas

d'arredor;

cantaremos,

beillaremos

a muiñeira

qu'é o millor.

Xa se sinte na foliada

da gaitiña o dóce son,

c'o que a y-alma namorada

cura o enfermo corazón.

Xa aturuxan os mociños

reloucando de pracer.

Se buscades maridiño

non hay tempo que perder.

As rapazas,

pol-as trazas,

o que queren

xa se vé,

moitos mimos

e agarimos,

alcontrando

 quen llos dé.

Que lles falen

do casoiro,

que lles canten

o alalá;

e se atopan

brincadoiro...

taina-nina,

taina-ná.

36. Cantos de arrieiro

    O repertorio do Coro Agarimos da Terra, inclúe como número 36 o tema que leva por título Cantos de arrieiro. Está composta por cinco estrofas dobres e unha sexta estrofa tripla. As músicas da primeira, segunda, cuarta, quinta e sexta estrofa recollémolas no manuscrito elaborado por Eduardo Martínez Torner e por Jesús Bal y Gay, recompilado do propio arquivo do coro da Sociedad Artística del Tea de Mondariz, que están identificados cos números 853, 854, 855, 857 e 858. A música da terceira estrofa recollémola do Arquivo do coro Frores e Silveiras identificado co número 168. No Cancionero Gallego, dos mesmos autores, aparecen estas mesmas melodías (556, 554, 552, 555, 541/336, 78/81). Tamén aparecen recollidas no Cancioneiro Musical de Galicia, de Casto Sampedro y Folgar coa seguinte numeración (100, 101, 102, 106, 113 e 116).

36. Cantos De Arrieiro

1

Canta rula, canta rula,

canta rula n'aquel souto;

ben che po'un esperare

polo qu'está na man d'outro.

Ollos negros son celosos,

azules son lisonxeiros,

os castaños m'agarimo

que son os mais verdadeiros.

2

Eu che contarei, María,

a vida do arrieiro:

come com'un cabaleiro,

durme nunha estrebería.

Si chove deixa chover,

si orballa deixa orballar

qu'eu ben sei d'un abriguiño

onde m'hei d'ir abrigar.

3

A vida dos arrieiros

eche unha vida penada:

de día non oyen misa,

de noite non dormen nada.

So ben querer se pagase

moito m'estabas debendo,

na túa vida me pagas

o ben que te estou querendo.

4

¿Arrieiros non son homes?...

¡Arrieiros homes son!

e teño un amor arrieiro

crabado no corazón.

O mal d'amores ten cura

o mal d'amores cura ten;

qu'eu xa tiven mal d'amores

e... non m'o curou ninguén.

5

Anque vou a Pontevedra

non vou por ver os soldados,

vou por ver a Pelegrina,

a dos pendentes dourados.

Antes que á falar te poñas

pensa no qu'has de dicir,

que moitos, de non pensalo,

chegaron á s'arrepentir.

6

Non che quero ir o moiño

nin entrar no tramiñado,

porque alá no outro mundo

piden conta do roubado.

O moiño de teu pai

eu ben lle sei o tempero:

cando está alto baixalo,

cando está baixo erguelo.

Miña terra, miña terra;

miña terra ¡eu aquí!

amor do ceo lévame

á terra dond'eu nacín.

44. Romances Populares

    O repertorio do Coro Agarimos da Terra, inclúe como derradeiro tema a obra titulada Romances Populares. Das catro estrofas que forman este tema, rescatamos as músicas da primeira, segunda e cuarta estrofa dos manuscritos do Arquivo da Sociedad Artística del Tea de Mondariz elaborados por  Eduardo Martínez Torner y por Jesús Bal y Gay, no verán do ano 1931. Estos manuscritos atópanse nos arquivos do CSIC (Consejo Superior de Investigacións Científicas). A música da terceira estrofa tamén foi sacada do mesmo lugar, pero neste caso do manuscrito do Arquivo do coro Frores e Silveiras de Lugo. Os autores do coñecido Cancionero Gallego colexido entre 1928 e 1936 deixaron unha pequena reseña indicando que o Arquivo da Sociedad Artística del Tea de Mondariz copia dos arquivos de Frores e Silveira de Lugo e da Artística de Vigo, polo que entendemos que a música desta terceira estrofa é a correcta xa que é a que coincide a letra coa do noso coro. Tamén debemos mencionar que a primeira das estrofas aparece recollida no Cancioneiro Musical de Galicia, de Casto Sampedro y Folgar (171. Don Martiños, A Coruña), e forma parte dun romance coa letra completa.

Romances Populares

1

Pregonadas son as guerras

de Francia con Aragón.

Probe de min que son vello,

guerras pra min non son.

2

A cazar saiu D. Pedro,

a cazar como solía;

os perros levaba cansos,

Don Pedro ¡mais cómo ía!

3

Estando na miña porta

a la rayada do sol,

vira vir un cabaleiro

¡ay, meu amor!

un cabaleiro andador.

4

 Miña nai mándame á fonte,

á fonte do salgueiriño;

mándame lavarme hoxe

con fror de romeu frorido.

43. Mayos

O repertorio do Coro Agarimos da Terra, inclúe como penúltimo tema a obra titulada Mayos. Dúas estrofas conforman este tema. A música da melodía rescatámola da partitura 861 dos manuscritos do Arquivo da Sociedad Artística del Tea de Mondariz elaborados por Eduardo Martínez Torner y por Jesús Bal y Gay, no verán do ano 1931, recollidos dos arquivos do CSIC (Consejo Superior de Investigaciones Científicas). Son os arquivos que usaron para confeccionar o Cancionero Gallego e esta partitura aparece co número 563. Tamén aparece recollida no Cancioneiro Musical de Galicia, reunido por Casto Sampedro y Folgar (127. Mayos y Santa Cruz, Pontevedra).

Mayos

1

Este mes de mayo

é o mes das frores,

cand'os paxariños

deixan ver os seus amores.

2

Vel-o ahí ven o Mayo

por detrás de San Francisco,

vel-o ahí ven o Mayo

cargadiño de trovisco.